Thema’s > Volkslied

Luister naar het volklied terwijl u verder leest

Oostenrijk was één van de eerste landen met een eigen volkslied. In Engeland had ’t zingen van God Save the King Haydn ontroerd. Ter herinnering aan Londen maakte Haydn ’n volkslied voor Oostenrijk.

Het Oostenrijkse moreel was slecht vanwege de oorlogen tegen Napoleon waarin ze weinig succes hadden geboekt. Hij wilde z’n landgenoten iets gemeenschappelijks geven en koos ’n vaderlandslievende tekst voor z’n vloeiende, statige melodie. Met z’n scherpe, analytische brein ontleedde Haydn alle elementen voor ’n ontroerend volkslied om die tot ’n geheel te smeden. Het Oostenrijkse volk sloot ’t lied direct in z’n hart. De première vond plaats toen de keizer het Burgtheater in Wenen betrad in 1797.
Het volkslied werd tegelijk in alle andere theaters van Wenen gezongen. De precisie van de compositie is adembenemend. De levendige harmonieën zijn perfect en de melodie heeft ’n patriottisch ritme. Het is ’n ongekend meesterwerk. De Keizerhymne van Haydn werd het volkslied van Oostenrijk, en later ook van Duitsland. Tot 1918 was “Gott erhalte Franz den Kaiser”, in gebruik als volkslied van Oostenrijk. Later, van 1929 tot 1946, was dit lied opnieuw het volkslied van Oostenrijk en vanaf 1922 ook het Duits volkslied.

“Deutschösterreich, du herrliches Land”, ook wel de Renner-Kienzl-Hymne genoemd, werd tussen 1920 en 1929 als volkslied van de Eerste Oostenrijkse Republiek gebruikt. Zoals vermeld was vanaf 1929 het oude volkslied “Gott erhalte Franz den Kaiser” van Haydn opnieuw het Oostenrijks volkslied.

Het huidige volkslied, inmiddels licht gewijzigd, in gebruik sinds de tweede republiek Oostenrijk is “Land der Berge, Land am Strome”. De tekst is geschreven door Paula von Preradović en is een ode aan de natuur van het land. Het Oostenrijks Volkslied is een melodie van W.A. Mozart bewerkt door Johann Holzer. Het was één van de laatste werken van Mozart. Sinds 22 oktober 1946 is dit het officiële volkslied van de republiek Oostenrijk, lees verder onder de tekst van het volkslied; het is inmiddels officieel gewijzigd.

Land der Berge, Land am Strome, Land der Äcker, Land der Dome, Land der Hämmer, zukunftsreich! Heimat bist Du grosser Söhne, Volk, begnadet für das Schöne vielgerühmtes Österreich, vielgerühmtes Österreich.	Land van de Bergen Land aan de rivier Land van de Akkers land van de Waterdragers Land van de houtbewerking Toekomstrijk Vaderland U bent van Grote Zonen (zie verderop in dit artikel) Volk begenadigd voor het Schone Veelgeroemde Oostenrijk Veelgeroemde Oostenrijk
Heiss umfehdet, wild umstritten, liegst dem Erdteil Du inmitten einem starken Herzen gleich. Hast seit frühen Ahnentagen hoher Sendung Last getragen, vielgeprüftes Österreich, vielgeprüftes Österreich.	Hete Oorlogen wild omstreden Ligt het Aarddeel Jij in het Midden gelijk een sterk hart Heeft sinds vroeger voorouders Hoge prijs en last gedragen Veel beproefd Oostenrijk Veel beproefd Oostenrijk
Mutig in die neuen Zeiten frei und gläubig sieh uns schreiten, arbeitsfroh und hoffnungsreich. Einig lass in Bruderchören, Vaterland, Dir Treue schwören, vielgeliebtes Österreich, vielgeliebtes Österreich.	Moedig in de Nieuwe Tijden Vrij en Gelovig zijn onze schreden Arbeidsvreugde en Hoopvol Eensgezind in Broederkoren (zie verderop in dit artikel) Vaderland wij hebben je Trouw gezworen Veel geliefd Oostenrijk Veel geliefd Oostenrijk

In 1994, 1995, 2005 en 2011 deden parlementsleden pogingen de tekst aan te passen. Onder andere omdat de tekst vrouwonvriendelijk zou zijn.

De muziek (Klik voor vergroting):

In 2012 heeft emancipatie van de vrouw haar intrede in het volkslied van Oostenrijk gedaan. Dat repte tot dan toe, zoals hierboven, alleen over de ‘grote zonen’ van het alpenland. In de de nieuwe versie moesten ook de ‘grote dochters’ worden geprezen in de liedtekst.

Vooral feministische groeperingen kwamen op voor hun belangen met betrekking tot het volkslied. De nieuwe tekst van het volkslied was niet zomaar geschreven. Probleem was dat de tekstregel in kwestie (‘Heimat bist du grosser Söhne’) langer wordt, als naast de zonen ook de dochters van Oostenrijk genoemd moeten worden. Daardoor ontstaan problemen met de versmaat. ‘Heimat bist du grosser Töchter und grosser Söhne’ was veel te lang.

In de aangepaste versie zijn nu naast de ‘zonen’ ook de ‘dochters’ van het land benoemd, en het woord ‘broederkoren’ maakte plaats voor ‘jubelkoren’. Uiteindelijk werden twee regels vervangen:

• “Heimat bist Du grosser Söhne” werd vervangen door “Heimat großer Töchter und Söhne”
• “Einig lass in Bruderchören werd vervangen door “Einig laß in Jubelchören”

De aanpassing heeft wel voor discussie gezorgd. Toen in 2016 het WK beachvolleybal in Wenen geopend werd door Conchita Wurst, de ‘vrouw met de baard’ die in 2014 het Eurovisie Songfestival won, werd Conchita uitgefloten. Dat gebeurde nadat ze met nadruk de genderneutrale aanpassingen ten gehore bracht.

Pagina met bijdrage van Chris Moens.